HZ. PEYGAMBER DÖNEMİNDE HIRİSTİYANLARLA İLİŞKİLERİ
HZ. PEYGAMBER DÖNEMİNDE HIRİSTİYANLARLA İLİŞKİLERİ
Kim Bir Zimmîye Haksızlık Ederse Kıyamette Hasmı Benim
Safvân b. Süleym'in bildirdiğine göre, sahâbe çocuklarından birkaçı, kendi babalarından nakille Resûlullah'ın (sav) şöyle buyurduğunu rivayet emişlerdir:
“Bilesiniz ki! Kim bir zimmîye (anlaşmalı bir gayri müslim vatandaşa) haksızlık ederse, onun hakkını eksik verirse, ona gücünün üstünde şeyler yüklerse veya gönülsüz
olarak ondan bir şey alırsa, ben kıyamet gününde o kişinin hasmıyım.”
(D3052 Ebû Dâvûd, İmâre, 31, 33)
***
Ebû Ümâme anlatıyor: Mekke'nin fethi günü Resûlullah'ın (sav) bineğinin yanında duruyordum. Çok güzel ve hoş sözler söyledi. Bunlardan birisi de
şuydu: “Kitap ehli olan iki topluluktan kim Müslüman olursa, onun için iki kat mükâfat vardır. O, bizimle aynı haklara ve sorumluluklara sahiptir. Müşriklerden kim
Müslüman olursa ona da bir mükâfat vardır ve o da bizimle aynı haklara ve sorumluluklara sahiptir.”
(HM22589 İbn Hanbel, V, 259)
***
İbn Abbâs'ın (ra) naklettiğine göre, Resûlullah (sav) Muâz b. Cebel'i Yemen'e (elçi olarak) gönderirken ona şöyle demişti: “Sen Kitap ehli bir topluluğa
(Hıristiyanlara) gideceksin. Oraya vardığında onları önce, 'Allah'tan başka ilâh olmadığı, Muhammed'in de Allah'ın Resûlü olduğuna' şehâdet etmeye çağır. Eğer onlar
senin bu davetine uyarlarsa onlara Allah'ın kendilerine her gün ve gece içinde beş vakit namazı farz kıldığını bildir. Eğer onlar buna da uyarlarsa bu defa da
kendilerine, Allah'ın onlara zenginlerinden alınıp fakirlerine verilecek olan zekâtı farz kıldığını bildir...”
(B4347 Buhârî, Meğâzî, 61)
***
Hz. Âişe'nin naklettiğine göre, Resûlullah (sav) vefatından önceki son hastalığı esnasında şöyle buyurmuştu: “Allah, peygamberlerinin kabirlerini mescit
(tapınak) hâline getiren Yahudi ve Hıristiyanları rahmetinden uzaklaştırmıştır!”
(M1184 Müslim, Mesâcid, 19)
**********************
Allah Resûlü, daha önce pek çok kez yaptığı gibi ibadet maksadıyla Hira mağarasına çekilmişti. Ruhunun derinliklerine kulak verdiği bu mekânda, nihayet
Cebrail (as) gelmiş, kutlu ve müjdeli haberi kendisine ulaştırmıştı. Cebrail'le ilk kez karşılaştığı bu olay, onu korku ve endişeye sevk etmiş, yaşadıklarını eşi
Hz. Hatice ile paylaşmıştı. Birlikte Varaka b. Nevfel'in yanına gittiler. Varaka, Mekke'de önce hanîf olarak yaşayan daha sonra ise Hıristiyanlığı seçen
birisiydi ve ilerleyen yaşına rağmen İncil'i okuyup yazıyordu. Varaka, Resûl-i Ekrem'in başından geçen olayları dinledi ve hiç tereddüt etmeden, “Ona gelen,
vaktiyle Musa'ya da gönderilmiş olan melektir.” dedi. Halkını dine davet ederken yaşayacağı zorluklarda onun yanında olmayı çok arzuladığını ifade etti.
Ancak çok geçmeden bu yaşlı zât vefat etti ve Allah Resûlü'nün tebliğ günlerine yetişemedi. 1
Mekke toplumunda Varaka'nın dışında da Hıristiyanlar vardı. Mekkeli müşrikler, Peygamber'le (sav) tartışmalarında Kur'an'ın Allah kelâmı olmadığını ve
Ehl-i kitabın Kur'an'ı yazmasında ona yardımcı olduğunu iddia ederlerdi. Kur'ân-ı Kerîm bu duruma şöyle işaret etmekte ve ardından da iddialarının ne
kadar yersiz olduğunu vurgulamaktadır: “Şüphesiz biz onların, 'Kur'an'ı ona ancak bir insan öğretiyor.' dediklerini biliyoruz. Kendisine nispet ettikleri şahsın dili
yabancıdır. Halbuki bu (Kur'an) apaçık bir Arapçadır.” 2
Allah Resûlü ve ashâbı, Mekkeli inkârcıların yıllarca süren baskı ve zulümleri karşısında artık inandıkları dini serbestçe yaşayabilecekleri huzurlu bir
ortamın özlemini duyuyorlardı. 3 Necâşî'nin ülkesi Habeşistan ilk planda hicret için düşünülen yer oldu. Necâşî Ashame, adaletiyle ün salmış Hıristiyan bir
hükümdardı. Resûlullah (sav) ashâbıyla yaptığı istişare sonrasında onlara şu tavsiyede bulundu: “Habeşistan'a giderseniz orada, ülkesinde hiç kimseye
zulmedilmeyen bir kral yönetimdedir. Allah size içinde bulunduğunuz durumdan bir çıkış ve kurtuluş yolu gösterinceye kadar orada kalın.” 4
Resûl-i Ekrem'in bu tavsiyesi üzerine on beş kişiden oluşan ilk kafile 615 yılında Mekke'den Şuaybe Limanı'na, oradan da Habeşistan'a geçti. Kafilenin
Habeşistan'da iyi karşılandığı haberi Mekke'ye ulaştığında, Hıristiyanların yaşadığı bu ülkeye, yüzden fazla kişiden oluşan ikinci bir
topluluğun hicreti gerçekleşti. 5 Mekkeliler bu Hıristiyan kralın Müslümanlara kucak açmasından rahatsız oldular. Ona bir heyet göndererek ülkesine
sığınan Müslümanları teslim etmesini istediler. 6 O gün muhacirler arasında bulunan Ümmü Seleme validemiz yaşanan olaylara bizzat şahitlik etmiştir.
Onun tanıklığına göre, Hıristiyan kral önce Mekkelileri dinledi ve ardından Müslümanlara söz hakkı verdi. Müslümanlar adına Resûlullah'ın amcazadesi
Ca'fer b. Ebû Tâlib etkili bir konuşma yaptı. Konuşmasında, Allah Resûlü'nün kendilerini putperestlik, kötülük, ahlâksızlık ve zulüm gibi câhiliyenin
insanlık dışı uygulamalarından İslâm'ın aydınlığına nasıl çıkardığını dile getirdi. Kralın isteği üzerine Meryem sûresinden bir bölüm okudu, Necâşî bütün
bunları dinledikten sonra Müslümanlara şöyle seslenmiştir: “Gidin, artık bu topraklarda serbestsiniz! Kim size kötü bir söz söylerse zarar görür. Bana dağlar kadar
altın bağışlasalar sizin en ufak bir zarar dahi görmenize izin vermeyeceğim...” 7 Bu sözlerden sonra Müslümanlar Afrika'nın bu şefkatli ülkesinde yıllarca huzur
içinde yaşamışlar ve İslâm'ı bu ülke insanlarına tebliğ etmişlerdi.
Habeşistan hicreti, İslâmî tebliğin, henüz ilk yıllarında iken Afrika'da yaşayan Hıristiyan bir topluluğa ulaştığını göstermektedir. Din farkı olmasına rağmen
seviyeli ve erdemli bir ilişkinin toplumsal yaşamı nasıl huzurlu bir ortama dönüştürdüğünü göstermesi bakımından, ilk Müslümanların bu tecrübeleri
oldukça dikkat çekicidir. Bu olayın bir başka kesitine Ümmü Seleme validemiz şöyle işaret etmektedir: “Bizler bu Hıristiyan kralın düşmanlarına galip gelmesi
ve hükümranlığını sürdürmesi için Allah'a dua ederdik. Necâşî bu süre içerisinde yönetimi elden bırakmadı ve biz de Allah Resûlü'nün yanına dönünceye kadar orada
huzur içerisinde yaşadık.” 8 Habeşistan'ın bu âdil hükümdarın vefatını Allah Resûlü, “Bugün güzel bir insan hayata veda etti, kalkın da kardeşinizin namazını
kılın!” sözleriyle duyurdu. 9 Sonrasında da bizzat kendisi, Necâşî için gıyabî cenaze namazı kıldırdı. 10
616 yılında İranlı Mecûsîler, ezelî rakipleri olan Hıristiyan Rumları mağlup etmişlerdi. Bu galibiyetle, Anadolu başta olmak üzere Irak, Suriye, Filistin ve
Mısır'ı ele geçiren İran orduları, her yeri yağmalayıp kutsal mekânları ve kiliseleri ateşe veriyor, şehirleri harabeye çeviriyorlardı. Girdikleri her yerde ateş
tapınakları inşa ediyorlar ve Hıristiyanlara yaşama hakkı tanımıyorlardı. İşte bu haber Mekkeli müşrikleri memnun etmiş, Müslümanlarda ise üzüntüye
neden olmuştu. Zira onlar ilâhî bir kitabın
(İncil'in) takipçileri olan Hıristiyanları, diğerlerine nispetle kendilerine daha yakın hissediyorlardı. 11
Müşrikler bu mağlubiyeti her fırsatta dile getirip, “Siz de kitap ehlisiniz, Hıristiyanlar da! Biz de (İranlı Mecûsîler gibi) ümmîyiz. Nasıl İranlı kardeşlerimiz
sizin gibi kitap ehli olan Hıristiyanlara galip geldilerse, şayet günün birinde bizimle savaşacak olursanız biz de size öyle galip geleceğiz!” diye tehdit etmeye
başlamışlardı. 12 Ancak çok geçmeden müminleri rahatlatan ve onları zaferle müjdeleyen ilâhî beyan geldi: “Elif lâm mîm. Rumlar, (Arapların bulunduğu
bölgeye) en yakın bir yerde yenilgiye uğradılar. Halbuki onlar, bu yenilgilerinden sonra birkaç yıl içinde galip geleceklerdir. Eninde sonunda emir Allah'ındır. O gün
müminler de Allah'ın yardımıyla sevineceklerdir. Allah dilediğine yardım eder.O, mutlak güç sahibidir, çok esirgeyicidir.” 13 Bu olayın üzerinden yedi yıl gibi bir
süre geçmişti ki peygamberliğin on beşinci, hicretin ikinci yılında (623) Rumlar İranlıları mağlup etmişlerdi. Aynı yıl müminler de Bedir'de müşriklere karşı
zafer kazanmışlardı. Dolayısıyla Kur'an'ın önceden haber verdiği bir mucizenin gerçekleşmiş olduğuna herkes şahitlik etmişti. 14
Henüz Mekke dönemindeyken yaşanan bu gibi olaylar da gösteriyor ki Hz. Peygamber ve ashâbı, müşriklerle mukayese edildiğinde Ehl-i kitabın kendileri
gibi ortak bir vahiy diline sahip olmaları dolayısıyla onları kendilerine yakın buluyor ve beşerî münasebetlerinde de müşriklere tercih ediyorlardı. Nitekim
daha sonra inen âyetlerde Ehl-i kitabın yiyeceklerinden yemenin ve iffetli kadınlarıyla evlenmenin meşru olduğunun bildirilmesi 15 onların bu tavrını
desteklemekteydi. Zira müminlerle Ehl-i kitabın ortak bir noktada buluşmaları mümkündü ve Kur'an'ın Mekke dönemi sonlarına doğru inen bir âyetinde
bu çağrı şöyle ifade edilmişti: “İçlerinden zulmedenleri bir yana, Ehl-i kitapla ancak en güzel şekilde mücadele edin ve deyin ki, 'Bize indirilene de, size indirilene de
iman ettik. Bizim Tanrımız da sizin Tanrınız da birdir ve biz O'na teslim olmuşuzdur.'” 16
628 yılında, Mekkelilerle yapılan savaşlar sona ermiş, Hudeybiye barışıyla yeni bir sayfa açılmıştı. Allah Resûlü aynı yıl, dönemin hükümdarlarını İslâm'a
davet etmek maksadıyla davet mektupları göndermişti. Ashâbdan Dıhye b. Halîfe el-Kelbî bu maksatla Bizans imparatoru Heraklius'a gönderilmişti.
İmparator, elçinin geldiğini haber alınca elçiyi huzuruna kabul etti. Kral, mektubu okumadan önce o sırada ticaret maksadıyla Şam'a gelmiş bulunan Ebû
Süfyân'dan kavminde peygamberlik
iddia eden kişi hakkında bilgi almak istedi. Ebû Süfyân'ın İslâm ile ilgili aktardığı doğru bilgilerden etkilenen kral mektubu istedi ve okudu.
Peygamber Efendimizin imparatora gönderdiği mektupta şöyle deniliyordu: “(Söze) bağışlaması bol ve merhameti çok olan Allah'ın adıyla başlarım. Allah'ın kulu
ve Resûlü Muhammed'den Bizans'ın lideri Hirakl'e! Hidayete tâbi olanlara selâm olsun. Seni İslâm'a davet ediyorum. Müslüman olursan barış ve esenlik bulursun ve
Allah ödülünü iki kat verir. Eğer İslâm'ı kabul etmezsen Bizans halkının günahı senin boynunadır. 'Ey kitap ehli! Sizin ve bizim aramızda bir olan bir sözde buluşalım.
Allah'tan başkasına tapmayalım, O'na hiçbir şeyi eş tutmayalım, Allah'ı bırakıp da birbirimizi tanrılaştırmayalım. Eğer yüz çevirirlerse deyiniz ki, 'Şahit olun, biz
Müslümanlarız.' 17
Hıristiyanların lideri konumundaki Bizans imparatoru, yeni din ve peygamber hakkındaki bilgilerin doğruluğunu araştırmak üzere yakın bir arkadaşına
mektup yazmış, ondan da durumu onaylayan bir cevap almıştı. Bunun üzerine din adamlarını toplayarak onların görüşünü almaya karar verdi. Ancak
yerleşik dinî geleneği temsil eden bu insanlar memnuniyetsizliklerini derhâl izhar etmeye başlamışlardı ki Heraklius, “Bu sözlerim sizin dininizde samimi
olup olmadığınızı denemek içindi, bunu da görmüş oldum.” diyerek onların tepkilerini geçiştirmişti. 18
Bu arada etraftaki Hıristiyan kabileleri İslâm'a davet edilmişlerdi. Çoğu, cizye karşılığında İslâm otoritesine boyun eğmişti. Bu noktada, İslâm devletindeki
cizye uygulamasından kısaca bahsetmek yerinde olacaktır.
Hudeybiye Antlaşması'yla birlikte Medine Şehir Devleti'nin bağımsızlığını ve gücünü daha da artıran Allah Resûlü, komşu kabilelerle antlaşmalar yapmış ve
bu antlaşmalarda siyasî ve hukukî himaye anlamına gelen “zimmet” sözleşmesinin bağlayıcılığına vurgu yapmıştı. 19 Mekke'nin fethinden önce gayri
müslimlerle yapılan yazışmalar ve antlaşmalarda, İslâm'ın tevhid ilkesine vurgu yapılarak ihtida teklif edilmekte fakat bunun dışında cizye gibi bir vergi
yükümlülüğüne işaret edilmemekteydi. 20 Ancak Mekke'nin fethi ve özellikle de Tebük Seferi sonrasında, yani hicrî dokuzuncu yıldan itibaren İslâm
topraklarında Müslümanlarla birlikte güven içinde yaşamak isteyen Hıristiyanlara ve diğer gayri müslimlere cizye yükümlülüğünün konulduğu şu âyetle
tescil edilmişti: “Kendilerine kitap verilenlerden Allah'a ve âhiret gününe inanmayan, Allah ve Resûlü'nün haram kıldığını haram saymayan ve hak dini kendine din
edinmeyen kimselerle, küçülerek elleriyle cizye verinceye kadar savaşın.” 21
Allah Resûlü, bu âyetin nüzûlüyle birlikte İslâm'ı kabul etmedikleri hâlde Müslümanların himayesini kabul eden gayri müslimlerden cizye tahsil etti. Sefere
gönderdiği komutanlara da savaşmadan önce karşı tarafı İslâm'a davet etmelerini, bunu kabul etmedikleri takdirde cizye vermek suretiyle kendi dinlerinde
bırakmalarını, ancak bunu da kabul etmemeleri durumunda savaşmaları talimatını verdi. 22 Dolayısıyla cizye, Müslüman olmayanların İslâm devletine itaat
ve bağlılığının bir sembolü, aynı zamanda askerlik hizmetinden muaf olan bu kimselerin can ve mal güvenliklerinin sağlanmasının bir bedeliydi. 23
Zimmîlerin hak ve yükümlülükleri hususunda oldukça titiz davranan Allah Resûlü (sav), ashâbından da aynı tavrı benimsemelerini istemiş ve onlara şu
sözlerle uyarıda bulunmuştu: “Bilesiniz ki! Kim bir zimmîye (anlaşmalı bir gayri müslim vatandaşa) haksızlık ederse, onun hakkını eksik verirse, ona gücünün
üstünde şeyler yüklerse veya gönülsüz olarak ondan bir şey alırsa, ben kıyamet gününde o kişinin hasmıyım.” 24 Bu ikaz, sahâbenin cizye konusunda daha itinalı
davranmalarına sebep olmuştur. Nitekim Allah Resûlü'nün bütün seferlerine iştirak etmiş ve vefatından sonra da pek çok sefere komutanlık etmiş olan
meşhur sahâbî İyâz b. Ganm, 25 cizye toplanırken kendilerine eziyet edilen bir topluluğu görünce onlara eziyet edenleri sert bir dille uyararak Resûlullah'ın
şu sözlerini hatırlatmıştır: “Yüce Allah, dünyada insanlara eziyet ve işkence edenlere (kıyamet gününde) mutlaka azap eder.” 26
Bir başka örnekte ise Hişâm b. Hakîm b. Hizâm'ın benzer tepkiler verdiği görülür. Şam bölgesini ziyaretinde güneşe karşı dikilmiş ve başlarına zeytinyağı
dökülmüş insanlara rastlayınca “Bu ne hâl?” diye soran Hişâm, “Vergi için cezalandırılıyorlar.” denilince, “Haberiniz olsun! Ben Allah Resûlü'nü şöyle derken
işittim: 'Bu dünyada (insanlara) işkence edenlere şüphesiz Allah da azap edecektir.' ” demiştir. 27
Cizye tahsilinde müsamahalı olan Müslüman yöneticiler, onları koruyamaz durumda olduklarında ise topladıkları cizyeleri gayri müslimlere iade
etmişlerdir. Zira cizye, “zimmî”diye bilinen ve yaptıkları anlaşma gereği vatandaşlık statüsü kazanan gayri müslimlerin can ve mal güvenliğine
kavuşturulmasının karşılığıydı. 28 Örneğin Müslümanlar Yermük Savaşı'nda Rumlara karşı büyük bir ordu toplayınca, kuvvetlerini aynı noktada bir araya
getirebilmek için Şam'da fethedilen bütün şehirlerin savunmasını bırakmak zorunda kalmışlardı. Bunun üzerine Allah Resûlü'nün
ashâbından meşhur komutan Ebû Ubeyde b. Cerrâh, birliklerine gönderdiği mektupta, zimmîlerden aldıkları cizye ve haracın geri verilmesini ve onlara
şöyle denilmesini emretmişti: “Bu savaş gailesinden dolayı sizlere yardım edemeyeceğiz ve sizleri koruyamayacağız. İşte bu nedenle sizden aldığımız malları
da geri veriyoruz.” 29 Bunun üzerine ordu komutanları topladıkları vergilerin tamamını gayri müslimlere geri vermişlerdir.
Müslümanların Hıms'tan alınan cizye mallarını geri verdikleri sırada, Müslüman olmayan tebaa, gönüllerinde oluşan sevgi ve merhamet duygularını şöyle
izhar etmişlerdi: “Tanrıya yemin olsun ki sizlerin yönetim ve adaleti, daha önce içinde bulunduğumuz zulüm ve zorbalıktan bize daha iyi geliyor. Şunu iyi
bilin ki Herakl'in ordusu bizler burada olduğumuz sürece Hıms şehrine giremeyecektir.” 30 Cizye vergisi, Müslümanlarla birlikte yaşama iradesi gösteren
gayri müslimlerin dokunulmaz hak ve hürriyetlerini güvence altına almak maksadıyla ödedikleri bir vergidir.
Allah Resûlü kendileriyle yaptığı barış antlaşmaları sonucu Eyle, Ezruh, Dûmetü'l-cendel Hıristiyanlarından cizye almıştır. 31 Resûlullah'a cizye vermeye
razı olan Hıristiyanlardan Necrânlılar ile Müslümanların görüşmeleri ise üzerinde ayrıca durmaya değer bir konudur.
Medine'ye hicretin üzerinden dokuz yıl geçmişti. Arap Yarımadası'nın her tarafından insanlar, kabileler hâlinde Medine'ye akın etmişlerdi. Çeşitli
maksatlarla Medine'yi ziyaret eden bu heyetler nedeniyle bu yıla “Senetü'l-Vüfûd” (Heyetler Yılı) denilmişti. Görünen o ki Medine, farklı inanç ve kültürlere
mensup insanları ağırlamaktaydı. Hıristiyan Belhâris kabilesi (Benu'l-Hâris) mensubu “Necrân”heyeti de bunlardan birisiydi. Hz. Peygamber, Necrânlıların
reisi Ebû Hârise ile Abdülmesih'i İslâm'a davet etti. Onlar, bu daveti kabul etmeyip çeşitli sorular sorarak tartışma başlattılar. 32 Tartışma uzadıkça uzadı; bu
esnada Hz. Meryem'in durumu, Hz. İsa'nın şahsiyeti ve Hıristiyan öğretisine dair pek çok mesele tartışmaya konu oldu. Necrânlılar bir türlü ikna
olmuyorlardı. Bunun üzerine Allah Resûlü yalan söyleyenlerin lânete müstahak hâle geleceğini söyledi ve bu hususta onları karşılıklı yemin etmeye davet
etti. Fakat Hıristiyanlar buna yanaşmadılar. 33 Necrânlılar Müslüman olmadılar, cizye vermeye razı oldular 34 ve bu görüşmeler sonrasında Resûl-i Ekrem'le
bir barış antlaşması yaparak Medine'den ayrıldılar. 35
Allah Resûlü, Necrân Hıristiyanlarına din ve vicdan hürriyeti tanımıştır. Antlaşmalarına sadakat gösterip yükümlülüklerini yerine
getirdikleri sürece barış antlaşması yürürlükte kalmış, sulh ve sükûnet içerisinde yaşamışlardır. Ahitlerine sadakat gösterenlere dokunulmamış, onlarla
ilişkiler devam etmiş, Allah Resûlü sahâbeden Amr b. Hazm vasıtasıyla onlara mektuplar göndermiş ve ahitlerine bağlılıktan ayrılmamaları tavsiyesinde
bulunmuştur. 36 Resûl-i Ekrem vefat ettiğinde Necrân kumaşıyla kefenlenmiş olması da ilişkilerin devam ettiğini göstermesi bakımından dikkat çekicidir. 37
Resûlullah (sav) tebliğinin ilk yıllarında, müşriklerin amansız muhalefeti karşısında sosyal hayatın birçok alanında Ehl-i kitaptan yana tavır koymuştu. Ehl-i
kitabın vahiy dili ve risâlet geleneğine sahip olması, 38 Müslümanlar arasında onlarla daha kolay ilişki kurabileceğine dair bir beklenti doğurmuştu. Ancak
Medine'de Ehl-i kitapla yaşanan olumsuz gelişmeler bu beklentinin karşılıksız kalmasına yol açmıştı. Zira yaşananlar açıkça göstermişti ki ne Yahudiler ne
de Hıristiyanlar, kendi dinlerine tâbi olmadıkça Müslümanlardan razı olmaya yanaşmıyorlardı. 39 Bununla birlikte yine de Ehl-i kitabın hepsi bir değildi;
içlerinde Allah'ın âyetlerine kulak veren, istikamet sahibi iyilik timsali kimseler de vardı 40 ve bu açıdan Yahudilere nazaran Hıristiyanların durumu daha
olumlu sayılabilirdi: “İnsanlar içerisinde iman edenlere düşmanlık bakımından en şiddetli olarak Yahudiler ile şirk koşanları bulacaksın. Onlar arasında iman
edenlere sevgi bakımından en yakın olarak da 'Biz Hıristiyanlarız.' diyenleri bulacaksın. Çünkü onların içinde keşişler ve rahipler vardır ve onlar büyüklük
taslamazlar.” 41
Resûlullah (sav), İslâm'a davette teşvik edici olması bakımından, “Kitap ehli olan iki topluluktan kim Müslüman olursa, onun için iki kat mükâfat vardır. O,
bizimle aynı haklara ve sorumluluklara sahiptir. Müşriklerden kim Müslüman olursa ona da bir mükâfat vardır ve o da bizimle aynı haklara ve sorumluluklara
sahiptir.” buyurmuştur. 42 Hıristiyan beldelere gönderdiği görevlilere de halka karşı kolaylaştırıcı ve müjdeleyici olmalarını emretmiş, zorlaştırıcı ve
insanları, dinden nefret ettirecek söz ve fiillerden kaçınmalarını istemiştir. 43 Müslümanlığı kabul etmeleri hâlinde beş vakit namazı, buna da riayet etmeleri
hâlinde zekâtı emretmelerini tavsiye etmiştir. 44 Böylece İslâm dinine girme hususunda zorlamayla karşılaşmayan Hıristiyanlara dine girdikten sonra da
kolaylıklar sunulmuş,dinî emir ve yasaklar kendilerine aşama aşama bildirilmiştir.
Hıristiyan toplumunun, peygamberlerine ve rahiplerine karşı gösterdikleri aşırı tazim (yüceltme) hisleri, zamanla
onların ilâhlık mertebesine çıkarılmalarına yol açmıştı. Bu durum Kur'ân-ı Kerîm'de şöyle anlatılmaktadır: “(Yahudiler) Allah'ı bırakıp hahamlarını,
(Hıristiyanlar ise) rahiplerini ve Meryem oğlu Mesih'i rab edindiler. Oysa bunlar da ancak bir olan Allah'a ibadet etmekle emrolunmuşlardır. O'ndan başka hiçbir ilâh
yoktur. O, onların ortak koştukları her şeyden uzaktır.” 45 Hıristiyanlıktan İslâm'a ihtida etmiş olan Adî b. Hâtim, boynunda altından bir haç ile Allah
Resûlü'nün yanına geldiğinde Peygamberimiz ona, “Ey Adî! Bu putu boynundan at!” buyurduktan sonra bu âyeti okumuş ve şöyle açıklamıştı: “Evet onlar
(görünürde) rahiplerine ve hahamlarına tapınmıyorlardı fakat (onları Allah'ın yerine koyarak) helâl kıldıklarını helâl, haram kıldıklarını da haram sayıyorlardı (ki bu
da Allah'ı bırakıp başkalarını ilâh tanımaktan farksızdı).” 46 Ayrıca Resûlullah (sav) ruhunu teslim etmeden önce de bu hususa dikkat çekmiş ve geçmiş
toplumların peygamber kabirlerini mescit edinmek suretiyle onları ilâhlaştırdıklarını ifade ederek ashâbını şöyle uyarmıştı: “Allah, peygamberlerinin
kabirlerini mescit (tapınak) hâline getiren Yahudi ve Hıristiyanları rahmetinden uzaklaştırmıştır.” 47
Allah Resûlü, yeni bir toplum vücuda getirirken Yahudi ve Hıristiyanlara benzememeye, inanç, ibadet, muâmelât, âdâb gibi hayatın her alanında özgün bir
toplum oluşturmaya özen göstermiştir. İslâm toplumunun kendi öz benliğini kazanması gerektiğine işaretle, “Kim bir kavme benzerse o da onlardan sayılır.”
48 diyerek bu konuda ümmetini uyarmıştır. Ancak bununla birlikte ümmetinin zamanla kendi özgün kimliklerinden uzaklaşarak Yahudi ve Hıristiyan
milletlerinin yoluna uyacağına da dikkat çekmiştir. 49
Allah'ın Resûlü, yeni oluşan İslâm toplumunun özgün kimliğini korumak için diğer toplumlara benzememeleri uyarısında bulunmuştur. Bu bağlamda
namaza çağrı için ateş yakmak ve çan sesi kullanmak yerine ezanı meşru kılmış, 50 sabah namazının vaktini tayin konusunda Hıristiyanlara muhalefeti
öngörerek namazı yıldızların kaybolma vaktine kadar geciktirmemeyi tavsiye etmiştir. 51 Peygamber Efendimiz saçların boyanması, 52 selâmlaşma 53 ve
yemeğe karşı takınılan tavır 54 gibi sosyal hayatın pek çok alanında özgün olmak ve başkalarına benzememek gerektiğini açıkça ifade etmiştir. Görülüyor ki
Allah'ın Resûlü gayri müslimlerle aşırılıktan uzak, karşılıklı anlayış ve hoşgörüye dayalı, dengeli bir ilişki kurmayı hedeflemiştir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder