AFFETMEK ALİ CENABLIK
Ebû İshâk'ın işittiğine göre,
Ebû Abdullah el-Cedelî şöyle demiştir:
“Âişe'ye Allah Resûlü'nün (sav) ahlâkını sordum. Şöyle dedi: 'O, kötü sözlü ve çirkin ağızlı değildi. Çarşı pazarda bağırıp çağırmaz, kötülüğe kötülükle
karşılık vermezdi; bilakis bağışlar ve hoşgörürdü.'”
(T2016 Tirmizî, Birr, 69)
***
Hz. Âişe anlatıyor: “Allah Resûlü (sav), kendisine yapılan bir şeyden dolayı şahsî olarak kimseyi cezalandırmamıştır; ancak, Allah'ın yasaklarının çiğnenmesi
durumunda Allah için ceza vermiştir.”
(B6853 Buhârî, Hudûd, 42)
***
Abdullah b. Ömer'in anlattığına göre, bir adam Hz. Peygamber'e (sav) gelerek, “Ey Allah'ın Resûlü! Hizmetçiyi (işlediği bir hatadan dolayı) kaç kez
affedeyim?” diye sordu. Hz. Peygamber (sav) sustu. Ardından adam, “Ey Allah'ın Resûlü! Hizmetçiyi kaç kez affedeyim?” diye tekrar sordu. Resûlullah bu
sefer şöyle buyurdu: “Her gün yetmiş kere.”
(T1949 Tirmizî, Birr, 31; D5164 Ebû Dâvûd, Edeb, 123-124)
***
Enes b. Mâlik anlatıyor: “Resûlullah (sav) bana dedi ki, 'Evlâdım! Eğer kalbinde hiç kimseye karşı hile olmadan sabaha ve akşama erişmeyi başarabilirsen bunu
yap. İşte bu benim sünnetimdir. Kim benim sünnetimi yaşatırsa beni sevmiş olur, kim de beni severse cennette benimle birlikte olur.' ”
(T2678 Tirmizî, İlim, 16)
***
Ebû Hüreyre'nin rivayet ettiğine göre, Resûlullah (sav) şöyle buyurmuştur: “…Allah, affeden bir kulunun ancak şerefini artırır…”
(M6592 Müslim, Birr, 69)
*********************
Hudeybiye Antlaşması'nı bozan Kureyşlilerle karşı karşıya gelmek artık kaçınılmaz olmuştu. Allah Resûlü Medine'deki sahâbîlerine Mekke'ye sefer için
hazırlanma talimatı verdi. Düşmanın hazırlıksız yakalanması için de sefer hazırlıkları gizli tutulacaktı. Ancak bu sırada Hâtıb b. Ebû Belteâ isimli bir
sahâbînin yapılan hazırlıkları Kureyşlilere bildirmek üzere bir haberciyle gizlice mektup gönderdiği öğrenildi. Haberci kısa süre içinde yakalandı ve Hâtıb,
Allah Resûlü'nün huzuruna getirildi. 1 Bir zamanlar onunla beraber Medine'ye hicret etmiş, Bedir ve Hudeybiye'de canı pahasına onun yanında mücadele
etmiş olan Hâtıb, 2 şimdi bir ihanetin eşiğindeydi. Resûl-i Ekrem, niçin böyle davrandığını sordu arkadaşına. Hâtıb, Mekke'deki yakınlarını himaye edecek
kimsenin olmadığını, Kureyşlileri minnettar bırakmak suretiyle akrabalarının hayatını korumayı amaçladığını söyledi. Asla dininden dönmediğini de ilâve
etti sözlerine. Allah Resûlü, söylediklerinin doğruluğuna inanarak onu bağışladı. 3
Daha sonra İslâm ordusu Mekke'ye doğru yola koyulmuştu. Müslümanlar, birkaç küçük direniş dışında ciddi bir mukavemetle karşılaşmadan şehre girmeye
muvaffak oldular. Resûlullah, başında siyah sarığı, 4 devesinin üzerinde Fetih sûresini okuyarak 5 çok sevdiği hâlde ayrılmak zorunda bırakıldığı 6 kutlu
şehir Mekke'ye 7 giriyordu. Bu sırada kendisine bahşettiği bu büyük fetih karşısında Rabbine karşı gönlünde hissettiği derin saygının etkisiyle başını öne
eğmekten kendini alamıyordu. 8
Nihayet Allah Resûlü kalabalık bir grupla Mescid-i Harâm'a ulaştı. 9 Kâbe'yi tavaf edip iki rekât namaz kıldı. 10 Bu arada bütün Mekke halkı Kâbe'nin
etrafında toplanmış, merakla onu beklemekteydi. Tavafını bitiren Nebî, Kâbe kapısının eşiğinde durdu ve kapının sövelerini tuttu. 11 Karşısında sıralanmış
olan kalabalığa baktı. İnsanları İslâm'a davet etmeye başladığı günden bu yana kendisine türlü eziyetler etmiş, 12 canına ve malına kast etmiş olan 13
Mekkelilerin hayatı, şimdi onun iki dudağı arasından çıkacak söze bağlıydı. Artık onlardan geçmişin hesabını sormasına ve intikam almasına hiçbir şey
engel olamazdı. Şöyle seslendi onlara: “Ey Kureyşliler, şimdi benden size nasıl davranacağımı bekliyorsunuz?” Mekkeliler başlarını önlerine eğerek cevap
verdiler: “Senden iyilik bekliyoruz. Çünkü
sen asil bir kardeş ve asil bir kardeş oğlusun.” Resûl-i Ekrem, “O hâlde tıpkı Yusuf Peygamber gibi ben de, 'Bugün size kınama yok. Allah sizi bağışlasın. O,
merhametlilerin en merhametlisidir.' 14 diyorum.” dedi ve ekledi: “Haydi gidin, hepiniz serbestsiniz.” 15
Bu soylu davranış karşısında kalpleri kin, nefret ve düşmanlık duygularından arınan Mekkeliler İslâm'a girmekte tereddüt etmediler. 16 Eski düşmanlar,
bağışlanmanın sevinciyle artık yeni kardeşler hâline gelmişlerdi: “Hani sizler birbirinize düşmanlar idiniz de O, kalplerinizi birleştirmişti. İşte O'nun bu nimeti
sayesinde kardeşler olmuştunuz... ” 17
Allah Resûlü, kendisini bir kuyunun dibinde ölüme terk eden kardeşlerini bağışlayan asil peygamber Hz. Yusuf gibi kendisine ve müminlere yıllarca eziyet
eden Mekkelilere af kapısını açarak kötülüğe iyilikle karşılık vermişti. Nefret sevgiye, küfür de imana dönüşünce dost düşman farkı silinip gitmişti: “İyilikle
kötülük bir olmaz. Kötülüğü en güzel bir şekilde sav. Bir de bakarsın ki, seninle arasında düşmanlık bulunan kimse sanki sıcak bir dost oluvermiştir.” 18
Affetmek aslında tam da böyle bir şeydir. Affetmek demek, silmek demektir. Kini silmek, intikamı silmek, hıncı silmek... Suç ve hataları bağışlamak belki
onları ortadan kaldırmaz; ancak öfke ve husumeti ortadan kaldırır. Kusur ve kabahatleri affetmek belki onları unutturmaz; ama nefret ve intikamın izini
siler. Tüm düşmanlarını bağışlayan Allah Resûlü'nün dahi bağışladığı hâlde yaptıklarını unutamadığı kimseler vardı. Amcası Hz. Hamza'yı şehit eden
Vahşî'yi affetmiş, fakat ona mümkünse kendisiyle yüz yüze gelmek istemediğini söylemişti. 19
İnsanları bağışlamak aslında ne hataları görmezden gelmek ve kabullenmek ne de gururunu ayaklar altına almak anlamına gelir. Hataları affetmek suretiyle
insan esasen kötülüğe kötülük, öfkeye şiddet, kine kin eklemeyi reddeder. Nefret ve intikamı kötülere bırakır. Öfkelerinin esiri olmuş kişileri bir de kin ve
nefretin ateşiyle yakmak istemez.
Bir defasında Hz. Âişe, Allah Resûlü'ne başındaki miğferin kırıldığı, yüzünün kanlara bulandığı ve dişinin kırıldığı Uhud gününden 20 daha sıkıntılı bir
gününün olup olmadığını sormuş, Peygamberimiz de Tâif dönüşünde yaşadıklarının hayatının en ıstıraplı ve unutulmaz anları olduğunu söylemişti.
Tâifliler, kendilerini İslâm'a davet için gittiğinde Allah Resûlü ile alay etmiş ve ona hakarette bulunmuşlar, hatta geçip gideceği yolun iki yanına oturarak
attıkları taşlarla onu yaralamışlardı. Ellerinden kurtulduğu
zaman mübarek ayaklarından kanlar akıyordu. 21 Bir ağacın dibinde biraz dinlendikten sonra ellerini göğe kaldırarak hâlini Yüce Allah'a arz etti. 22 Bu
sırada gökte bir bulutun içinde Cebrail'i gördü. Cebrail (as), Allah'ın onun duasını işittiğini, onlar hakkında ne dilerse yapması için dağlar meleğini
gönderdiğini söyledi. Dağlar meleği ise Hz. Peygamber'e selâm verdikten sonra (Ebû Kubeys ile Kuaykıân adlı) iki büyük dağı zalimlerin başına
geçirebileceğini bildirdi. Buna mukabil Hz. Peygamber, “Hayır. Bilakis ben Allah'ın onların soyundan sadece kendisine kulluk edecek bir nesil çıkarmasını ümit
ederim.” dedi. 23 Kavmi tarafından benzer zulümlere maruz kalan fakat yine de, “Allah'ım! Kavmimi bağışla, çünkü onlar bilmiyorlar.” diyen önceki bir
peygamber gibi, 24 Resûl-i Ekrem de Tâifliler için Allah'tan af dilemişti. O gün Resûl-i Ekrem'in onları bağışlaması on iki yıl gibi kısa bir süre içinde
meyvesini verecek, Tâifliler Medine'ye bir heyet gönderip kendi istekleriyle İslâm Dini'ni kabul ettiklerini bildireceklerdi. 25
Müminin bir başkasını bağışlaması, esasen bağışlamayı çok seven Yüce Allah'ın 26 ahlâkıyla ahlâklanmanın bir gereğidir. Nasıl ki Rabbimiz adalet ve
iyiliğinin bir gereği olarak kullarını bağışlıyorsa, kullar da Rablerinin bu ahlâkından nasiplenmek için elinden geleni yapmalıdırlar. Dolayısıyla Allah'ın
kendisini affetmesini isteyen, kendisi de başkalarını affetmelidir. Yoksa,“Allah'ın sizi bağışlamasını arzu etmez misiniz?” 27
Kur'ân-ı Kerîm'de, “Bir kötülüğün karşılığı, onun gibi bir kötülüktür (ona denk bir cezadır). Ama kim affeder ve arayı düzeltirse, onun mükâfatı Allah'a aittir.
Şüphesiz O, zalimleri sevmez.” 28 buyrulmuştur. Allah “Afüv” ismiyle kusurları siler, “Ğafûr” ismiyle günahları affeder, “Settâr” ismiyle hataları örter.
İnsanoğlunun başına gelen bütün musibetler kendi yaptıkları yüzünden olsa da, Rabbimiz pek çoğunu affeder. 29 Çünkü O'nun bağışlaması bol, mağfireti
sonsuzdur. 30 Eğer yaptıkları yüzünden insanları hemen cezalandırmış olsaydı Allah yeryüzünde hiçbir canlı varlık bırakmazdı. Fakat O, kullarına
belirlenmiş bir süreye kadar mühlet verir. 31
Affetmeyi çok seven Rabbimiz, kendisine şirk koşulmasının dışında tüm günahları bağışlayabilir. 32 Bu yüzden günah işleyerek haddini aşan kullarından,
kendi rahmetinden ümit kesmemelerini ister. 33 Onları, “Rahmetim gazabımı geçmiştir.” diye müjdeler. 34 Kendilerine açık mucizeler gösterildiği hâlde
buzağıyı tanrı edinen İsrâiloğulları'nı, 35 Uhud Savaşı'nda şeytana aldanıp yerlerini terk eden sahâbîleri bağışlayan Allah, 36 iman edip salih amel işleyen
kullarını da muhakkak affeder. 37
Allah Teâlâ, son elçisi Hz. Muhammed'den (sav) affedici olmasını istemişti. 38 Bu yüzden hataları bağışlamak Resûl-i Ekrem'in en belirgin vasfıydı.
Resûlullah'ın nasıl bir ahlâka sahip olduğu sorulduğunda şöyle demişti Hz. Âişe: “O, kötü sözlü ve çirkin ağızlı değildi, çarşı pazarda bağırıp çağırmaz,
kötülüğe kötülükle karşılık vermezdi; bilakis bağışlar ve hoşgörürdü. 39 Nezaketsiz davranışlar karşısında bazen hiddetlense de öfkesine hâkim olarak affı
seçerdi. 40 Affetme konusunda elinden geleni yaptıktan sonra hâlâ arzuladığı seviyeye erişemediğini düşündüğü zamanlarda ise Rabbine şöyle dua ederdi:
'Allah'ım! Muhammed ancak bir beşerdir. Her insanın öfkelendiği gibi o da öfkelenir. Eğer bir Müslüman'a haksız yere lanet okur, ağır konuşur, beddua edersem, bunu
onun için (günahlarından) temizlenme ve rahmet vesilesi kıl.' ” 41
Âişe validemizin ifadesiyle, Allah Resûlü (sav), kendisine yapılan hiçbir hususta intikam peşinde olmadı. Ama Allah'ın yasaklarının çiğnenmesi durumunda
Allah için ceza verirdi 42 Kendisinin canına kast edenleri dahi tereddütsüz bağışladı. Meselâ, Zâtu'r-Rikâ' Seferi'nin dönüşünde bir ağacın altında
dinlenirken, ağacın dalına astığı kılıcını alarak kendisini öldürmeye yeltenen Ğavres b. Hâris isimli müşrik bedevîyi hiçbir ceza vermeden salıverdi. 43 Yine
Hayber'de Yahudi bir kadının kendisini öldürmek maksadıyla hediye ettiği zehirli koyun etini yedikten sonra zehirin farkına varınca kadını bağışladı ve onu
öldürmek isteyen sahâbîlerine engel oldu. 44 Peygamberliğinin ilk yıllarında Mekke'de panayırları dolaşarak insanları İslâm'a davet ederken kendisine son
derece kaba davranan ve ağır hakaretlerde bulunan Hanîfeoğulları kabilesinin lideri olan 45 ve yıllar sonra Şam'dan memleketine dönerken Müslümanlar
tarafından yakalanarak Medine'ye getirilen Yemâme reisi Sümâme b. Üsâl'i affetti. 46 Hudeybiye Antlaşması öncesinde Mekke yakınlarında beklerken
kendisini ve ashâbını öldürmek için bir sabah vakti Ten'im Dağlarından ansızın üzerlerine baskın yapan ancak maksatlarına ulaşamayıp esir alınan Mekkeli
seksen kişiyi de affederek salıverdi. 47
Resûl-i Ekrem kendisi bağışlamayı şiar edindiği gibi, insanlara da bağışlamayı tavsiye ederdi. Bir mümin kabahatinden dolayı kardeşinden özür dilediğinde,
özrünün kabul edilmemesinin büyük bir vebal olduğunu söylerdi. 48 Zira hatasını kabul edip özür dileme cesaretini göstermek de başlı başına bir erdemdir.
Bir defasında da huzuruna gelerek, “İşlediği bir suçtan dolayı hizmetçimi kaç kez affedeyim?” diye ısrarla soran bir kişiye,
“Her gün yetmiş kere.” cevabını vererek 49 bağışlamanın sınırı olmadığını ima etmişti. Aslında Yüce Allah'ın kullarına karşı tavrı da böyledir.
Peygamberimizin belirttiğine göre, bir kimse günde yetmiş kere Allah'a tevbe etse yine de ısrar etmiş sayılmaz. 50
Suç sahiplerini bağışlamanın, hatta can düşmanlarını dahi Resûl-i Ekrem gibi gönül hoşluğuyla affedebilmenin elbet bir sırrı olmalıydı. Aslında Allah Resûlü
bu sırrı kendisinin özel hizmetlerini yerine getiren çocuk yaştaki Enes'e fısıldayıvermişti bir gün. Şöyle demişti ona: “Evlâdım! Eğer kalbinde kimseye karşı hile
olmadan sabaha ve akşama erişmeyi başarabilirsen bunu yap. İşte bu benim sünnetimdir. Kim benim sünnetimi yaşatırsa beni sevmiş olur, kim de beni severse cennette
benimle birlikte olur.” 51
Resûl-i Ekrem böylece affetme erdemine götüren biricik yolu tarif etmiş oluyordu. Zira kalbinde kin ve intikam duyguları bulundurmamayı kendine ilke
edinen birisi için bağışlamak hiç de zor olmasa gerektir. Çünkü düşmanlık ve intikamın olmadığı yerde sevgi ve kardeşlik egemen olacak, zamanla
yıpranabilecek ilişkiler de af ile yeniden tamir edilecektir. Nitekim Peygamberimiz kendisini öldürmeye yeltenen Sümâme'yi bağışladığında Sümâme şöyle
demiştir: “Ey Muhammed! Vallahi, yeryüzünde bana senin yüzünden daha sevimsiz bir yüz yoktu, şimdi ise senin yüzün bana bütün yüzlerden daha
sevimli oldu. Vallahi, benim için senin dininden daha sevimsiz bir din yoktu, şimdi ise benim için bütün dinlerden daha sevimli oldu! Vallahi, benim için
senin şehrinden daha sevimsiz bir şehir yoktu, şimdi ise benim için bütün şehirlerden sevimli oldu!” 52
İslâm Peygamberi bu yüzden, “Ey Allah'ın kulları! Kardeş olun!” çağrısıyla müminleri kin ve intikamdan uzak durmaya davet eder. 53 Allah'ın en nefret ettiği
insanın, husumette sınır tanımayan ve alabildiğine kindar kimse olduğunu hatırlatır. 54 “Husumeti sürdürmen sana günah olarak yeter.” 55 uyarısında
bulunur. Bizzat kendi adına öç almaktan uzak durarak da müminlere örnek olur.
Affetmek, düşmanlık ve intikamdan vazgeçmektir; ancak suç ve suçluyla mücadeleyi bırakmadan elbette. Affetmek aslında intikam arzusunu yatıştırdığı
için adalete ve meşru bir cezaya imkân tanır. Öfke ve husumeti insanlardan uzaklaştırarak haksız ve adaletsiz cezalara engel olur. Diğer yandan suçun ve
suçluların bağışlanması insanlar arasında iyiliğin egemen kılınması için ne kadar önemli ise, toplum düzeninin korunması ve adaletin tesisi için suçlara
mukabil cezaların takdir edilmesi de o kadar
hayatîdir. Zayıfların uğradığı haksızlıkların hesabını güçlülerden sormayan bir toplum, Allah katında da makbul değildir. 56 Müminler bir haksızlığa
uğradıkları zaman ona boyun eğmez, bilakis yardımlaşarak kötülüğün üstesinden gelirler. 57
Hiçbir zaman şahsı adına ceza peşinde olmayan Resûl-i Ekrem de Allah'ın yasakladığı şeyler hususunda ceza vermekten çekinmezdi. 58 Zira af yolunu
tutmakla emrolunan İslâm Peygamberi, 59 insanlar arasında adaletin tesis edilmesiyle de yükümlü idi. 60 Tüm Mekkelileri bağışladığı fetih gününde İslâm'a
ve Müslümanlara düşmanlıklarıyla tanınan ve savaş suçlusu sayılabilecek olan bazı müşriklerin öldürülmesini emretmişti. 61 Aynı şekilde İslâm'a girdikten
sonra masum insanları öldürüp hırsızlık yapan ve İslâm'dan çıkan Ureyne kabilesine mensup kişilere de hak ettikleri cezayı vermişti. 62 Ancak o kendisine
arz edilen davalarda elden geldiğince bağışlayıcı olmayı teşvik eder, 63 bağışlamada hata edilmesinin, cezalandırmada hata edilmesinden daha iyi olduğunu
söylerdi. 64
Mümin, bir haksızlığa uğradığında ya hukuk yoluyla suça denk bir ceza ister yahut affetme yolunu seçer. 65 Resûlullah'ın tavsiyesi de bu yöndedir. 66 Suça
mukabil denk bir ceza vermek adalettir, ancak Kur'an, daha üstün bir çıkış yolunu da ısrarla önerir: Bağışlayarak cezadan vazgeçmek. 67 İşte bu nokta
affetme erdeminin adalet talebini geçtiği yerdir. Zira cezalandırmaktan vazgeçmek, adaleti de aşan bir erdemdir. Affetmek bu yüzden zor ve fakat yapılmaya
değer bir iştir. 68 Bu sebeple affetmek müttakilere özgü bir erdemdir; 69 çünkü affetmek “takva”ya en yakın davranıştır. 70
Resûl-i Ekrem bir haksızlığa uğrayan müminin buna misilleme yapma hakkının olmadığını söyler. 71 Zira misilleme yapmak hem toplumda kargaşa ve
düzensizlik çıkarır hem de haksızlığa uğrayan kişi suçluya kendi gördüğü zarardan daha fazlasını vermek suretiyle mazlum iken zalim durumuna düşebilir.
O yüzden affetme kararı mağdurun kendisine veya yakınlarına, suçluların cezalandırılması suretiyle adaletin tahakkuku ise hukukî müesseselere verilmiştir.
Resûl-i Ekrem içini bir sıkıntı kaplayıp gönlü daraldığında Allah'tan günahlarını bağışlamasını dilerdi. 72 Âdeta kar ve dolu sularıyla yıkanmış bembeyaz bir
elbise gibi kalbinin günah kirlerinden arınmasını isterdi. 73 “Günah” anlamına gelen Arapça “vizr” kelimesi aynı zamanda “yük” demektir. Bu sebeple Allah,
kulunun günahlarını affettiğinde onun kalbinden günahı silmiş, yüreğinden yükünü almış gibidir. İnsanları
affetmek de tıpkı böyledir. Affetmek bir yandan kalbimizi öfke, husumet ve intikam duygularından temizler, bir yandan da bu kötü duyguların yüreğimizi
kaplayan ağır yükünü hafifletir. Sıcak, sağlıklı ve olgun bir iletişim ortamını mümkün kılar. Ayrıca affetmek insanı güçlü ve saygın kılar. Çünkü
Peygamberimizin ifadesi ile: “...Allah, affeden bir kulunun ancak şerefini artırır...” 74
Ne kadar manidardır ki “bağışlamak” kelimesi dilimizde “affetmek” anlamına geldiği gibi, “karşılık gözetmeden vermek” anlamına da gelir. “Bağışlamak”, bir
bakıma “bağışta bulunmak”tır. Affetmek suretiyle insan aslında gönül dünyasını kin, nefret ve düşmanlık duygularından arındırdığı için kendisine,
cezalandırmaktan vazgeçtiği için suçluya ve nihayet intikam peşinde koşmayıp huzursuzluğa sebebiyet vermediği için de topluma âdeta “bağışta bulunmuş”
gibidir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder