DİLENCİLİK İNSANI KÜÇÜLTEN YÜZSÜZLÜKTÜR

DİLENCİLİK İNSANI KÜÇÜLTEN YÜZSÜZLÜKTÜR

Enes b. Mâlik'ten nakledildiğine göre,
Resûlullah (sav) şöyle buyurmuştur:
“…Yalnızca şu üç kişi dilenebilir: Çok fakirlik çeken, ağır bir borç altında bulunan ve kan bedelinin altında ezilen.”
(D1641 Ebû Dâvûd, Zekât, 26)

***

Hakîm b. Hizâm'dan (ra) nakledildiğine göre, Hz. Peygamber (sav) şöyle buyurmuştur: “Üstteki (veren) el, alttaki (alan) elden daha hayırlıdır. Sen, (vermeye)
geçimini sağladığın ailenden başla!..”
(B1427 Buhârî, Zekât, 18; M2386 Müslim, Zekât, 95)

***

Zübeyr b. Avvâm'dan (ra) nakledildiğine göre, Hz. Peygamber (sav) şöyle buyurmuştur: “Sizden birinizin urganı alıp (dağa giderek) bir bağ odun getirip satması
ve böylece Allah'ın onun itibarını koruması, bir şey verip vermeyecekleri belli olmayan kimselerden dilenmesinden daha hayırlıdır.”
(B2373 Buhârî, Müsâkât, 13)

***

Mikdâm'dan (ra) nakledildiğine göre, Resûlullah (sav) şöyle buyurmuştur: “Kesinlikle hiç kimse elinin emeğinden daha hayırlı bir yemek yememiştir. Allah'ın
Peygamberi Dâvûd (as) da kendi elinin emeğini yiyordu.”
(B2072 Buhârî, Büyû', 15)

***

Ebû Hüreyre'den nakledildiğine göre, Resûlullah (sav) şöyle buyurmuştur: “Servetini artırmak için dilenen, istediği az ya da çok olsun, gerçekte kor ateş dilenir.”
(M2399 Müslim, Zekât,105)

***********************

Bir gün Nebî (sav) ashâbıyla sohbet ederken, ihtiyaç sahibi bir Medineli gelir ve ondan bir şeyler ister. “Evinde bir şeyin var mı?” diye sorar Allah'ın Elçisi. Bir
kısmını sergi olarak, bir kısmını da elbise olarak kullandıkları bir örtü ve bir de su tasından başka bir şeyleri olmadığını söyler fakir sahâbî. Rahmet
Elçisi'nden maddî bir yardım beklerken, sıkıntısını kökünden hâlletmeyi hedefleyen bir öneriyle karşılaşır. Medineli zât evine gidip bu örtüyü ve tası
getirecek, Allah Resûlü de onları müzayedeye çıkaracaktır. Orada bulunan diğer sahâbîler de çözüme ortak olacak ve böylece ortak sorumluluk bilinci
gelişecektir.
Peygamber Efendimizin niyetini anlayan ashâbın katkısıyla bu iki parça eşya müzayede neticesinde iki dirheme satıldı. Gelen şahıs, Peygamberimizin (sav)
talimatı üzerine bir dirhemle ailesine yiyecek bir şeyler, diğeriyle de küçük bir balta satın alacak ve bu balta onun ekmek teknesi olacaktı. Onunla dağdan
bayırdan topladığı odunları satacak, geçimini bu şekilde sağlayacaktı. Öyle de oldu. On beş gün içinde on dirhem kazandı, ailesine yiyecek ve giyecek aldı.
Resûlullah (sav), tavsiyesine uyarak ailesinin ekmek parasını kazanmayı başaran bu gayretli sahâbîye sonunda şu evrensel mesajı verdi: “Böylesi senin için
kıyamet gününde yüzünde dilencilik lekesi ile gelmenden daha hayırlıdır. Yalnızca, şu üç kişi dilenebilir: Çok fakirlik çeken, ağır bir borç altında bulunan ve kan
bedelinin altında ezilen.” 1
Başkalarına el açmanın veya dilenmenin insan onurunu zedeleyen bir davranış biçimi olduğu muhakkaktır. Ancak şartlar zorunlu kıldığında bu yolun
kaçınılmaz olabildiği de aşikârdır. İçinde yaşadığı toplumun olumlu olumsuz tüm koşullarına tanık olan Peygamberimiz, dilenmeyi tasvip etmemekle
birlikte, onun toplumsal bir olgu olduğunu kabul etmiştir. O (sav), “Üstteki (veren) el, alttaki (alan) elden daha hayırlıdır. Sen, (vermeye) geçimini sağladığın
ailenden başla!..” 2 buyurarak gerek alan gerekse veren el durumundakilere yönelik mesajlar vermiştir. Buna göre Allah Resûlü maddî imkânı yerinde
olanları infak etmeye teşvik ederken bunu “üstteki el” olarak nitelemiştir. “Alttaki el” ise isteyen el olarak anlaşılmıştır. Rivayette her iki tarafın da hayırlı
olduğunun belirtilmesi dikkat çekicidir. Yoksulların zenginlerin malına ihtiyacı olduğu kadar, zenginlerin de


mallarından bir kısmını vermek için fakirlere muhtaç olduğu bir gerçektir. Resûlullah mecbur kaldığı için istemek zorunda kalan kişilerin de hayırlı
olduğunu söyleyerek onların onurlarının kırılmasını engellemiştir.
Resûlullah'a (sav) biat etmiş Medineli hanım sahâbîlerden Ümmü Büceyd (ra), kapısına dayanıp bir şeyler isteyen yoksul kimselere verecek bir şey
bulamadığı zaman ne yapması gerektiğini Allah'ın Elçisi'ne sorar. Hz. Nebî'nin verdiği cevap yoksulu doyurmaktan ziyade onun onurunu korumayı hedefler
gibidir: “Yanmış bir paçadan başka verecek hiçbir şey bulamasan bile onu eline ver.” 3 At üzerinde dahi gelse, isteyenin belli bir hakkı olduğunu ifade eden bir
diğer nebevî tavsiye de 4 aslında bu hususu teyit etmektedir. Oruçlu olduğu bir gün iftarda yemeyi düşündüğü somun ekmeğini kapısına gelen dilenciye
vermekten çekinmeyen Hz. Âişe validemizin 5 tavrı da aslında aynı kaygının neticesidir. Dilencinin, olumsuz karşılık aldığı vakit içine düşeceği zillet,
yaşayacağı onur kırıklığı düşünülecek olursa bu durum daha iyi takdir edilecektir.
“İsteyeni azarlama!” 6 âyeti ile istemek durumunda kalanlara nasıl davranılması gerektiği de hatırlatılmıştır. Yüce Kitabımızda, ihtiyacından dolayı isteyen
yoksulların, zenginlerin mallarında belli bir hakkı olduğu bildirilmekte, 7 bu nedenle zenginlere, fakirlere yardım etmelerini gerektiren birtakım sosyal ve
malî sorumluluklar yüklenmektedir. Zengin Müslümanlara zekât farz kılınmış ve fakirler zekât verilecek kimseler arasında zikredilmiştir. 8 Özellikle yakın
akrabaları gözetmek zenginlere ait bir yükümlülük olarak kabul edilmiştir. 9 Ayrıca Kur'ân-ı Kerîm'de ihtiyacından dolayı isteyene maddî yardımda
bulunmanın iyi bir müminin başlıca dinî ve ahlâkî niteliklerinden olduğu, mükâfatının ise kat kat verileceği vurgulanmıştır. 10
Tüm bunlardan, zengin olduğu hâlde dilenen, belki de bu sayede zengin olan ve istemeyi alışkanlık hâline getirenlere yönelik bir pay çıkarılmamalıdır.
Çünkü Resûl-i Ekrem, “Sizden birinizin urganı alıp (dağa giderek) bir bağ odun getirip satması ve böylece Allah'ın onun itibarını koruması, bir şey verip
vermeyecekleri belli olmayan kimselerden dilenmesinden daha hayırlıdır.” 11 buyurmuştur. Nitekim yine Peygamber Efendimizin ifadesiyle, “Kesinlikle hiç kimse
elinin emeğinden daha hayırlı bir yemek yememiştir. Allah'ın Peygamberi Dâvûd (as) da kendi elinin emeğini yiyordu.” 12
Hz. Peygamber dilenerek insanların üzerinden geçim sağlamayı asla tasvip etmemiştir. Tam aksine o, “Servetini artırmak için dilenen, istediği az



ya da çok olsun, gerçekte kor ateş dilenir.” 13 sözüyle muhtaç olmadığı hâlde, sırf mal varlığını artırmak amacıyla dilenenlere yönelik çok ağır ifadeler
kullanmış, bu tip insanların aslında mal değil âhirette tadacakları azap için kor ateş topladıklarını belirtmiştir. Yüzsüzlük yapıp istemeyi alışkanlık hâline
getirenlerin hâli de Resûlullah tarafından tasvir edilmiştir. “İnsanlardan dilenip duran kişi, sonunda kıyamet gününde (Allah'ın huzuruna) yüzünde bir parça bile et
kalmamış vaziyette gelir.” 14 sözüyle Hz. Peygamber, dilenenlerin kıyamet günü düşecekleri acıklı hâli anlatmıştır. Hadiste tasvir edilen durum zâhirî
anlamda değerlendirildiği gibi, böyle bir kimsenin kıyamet günü Allah'ın (cc) huzuruna çıkacak yüzünün olmayacağı, zelil bir şekilde huzura çıkacağı
şeklinde de anlaşılmıştır. 15
Ashâbın, geçimini çalışarak sağladığı o dönemde, 16 Hz. Peygamber'in, evinde sadece bir örtü ile su kabından başka hiçbir şeyi olmayan kişinin bile
dilenmesini hoş karşılamaması 17 son derece anlamlıdır. Ayrıca burada dikkate değer husus, Rahmet Peygamberi'nin, yiyecek bir şeyler isteyen kişiye aş
değil iş bulmasıdır. Meşhur deyimle, ona balık vermek yerine balık tutmayı öğretmesidir. Ne var ki o, her ihtiyaç bildirene de bu şekilde karşılık
vermemiştir. Yukarıda değinildiği üzere o, bir taraftan isteyenlerin boş çevrilmemesini öğütlerken, diğer taraftan bunu alışkanlık hâline getirenleri şiddetle
kınamıştır.
Geçici de olsa, evlerinde yiyecek bir şeyleri kalmayanlar veya ağır bir borç altında bulunanlar yaşadıkları sıkıntıyı doğrudan Allah Resûlü'ne iletiyorlardı.
Zira o, aynı zamanda devletin de başında bulunduğu için zekât fonu onun elindeydi ve dağıtımını da kendisi yapıyordu. Bu durumun farkında olan ihtiyaç
sahipleri, çözümün kaynağını da biliyorlardı. Böyle bir sıkıntıyla Resûlullah'ın (sav) kapısına gelenlerden birisi de Basralı sahâbî Kabîsa b. Muhârik idi.
Kabîsa kefil olmuş, önemli miktarda bir borcu üstlenmiş ancak ödemede zorlanınca Allah Resûlü'ne gitmişti. Ancak o sırada zekât fonunda bir şeyler
olmadığı için Resûlullah (sav) ona zekât gelinceye kadar beklemesini söyledi. Ardından da bu vesileyle (ihtiyaç arzında bulunacak olan herkese) şu uyarıyı
yaptı: “Ey Kabîsa! İstemek/dilenmek ancak üç grup insan için helâldir: (Birincisi) Kefil olup (veya ara bulmak için diyet verip) borçlanan kimsedir ki bu parayı elde
edene kadar istemesi helâldir. Borcu kapatılınca artık isteyemez. (İkincisi) Başına bir musibet gelen ve bir malını kaybeden kimsedir ki hayatını sürdürebilecek kadar
para bulana dek istemesi helâldir. (Üçüncüsü) Fakir kalan ve fakirliği komşularından üç güvenilir kişi tarafından


doğrulanan kimsedir ki onun da hayatını sürdürebilecek miktarda mala kavuşana kadar istemesi helâldir. Bu üç grup insandan başkasının istemesi/dilenmesi haramdır
ey Kabîsa. Bu şekilde elde edilen malın sahibinin yediği de haramdır.” 18
Hz. Ömer dönemine ait bir olay, başkalarından isteme konusundaki nebevî sınırın uygulanmasına dair tipik bir örnek teşkil etmektedir. Hz. Ömer'in hilâfet
yıllarıdır. Sık sık yaptığı gibi yine bir gün Medine sokaklarını dolaşırken genç bir kadın yolunu keser. Kocasının öldüğünü, ne ekilecek tarlası ne de
sağılacak bir hayvanının bulunduğunu söyleyen bu yetim anası, Hufâf b. İmâ' el-Gıfârî'nin kızıdır. Babası Hudeybiye'de Allah Resûlü ile beraber
bulunmuştur. Müslümanların zor zamanlarından birinde bu genç kadının dedesi İmâ' Hz. Peygamber'e yüz koyun, iki sağımlık, bir de kesimlik deve hediye
etmiş, bunları da oğlu Hufâf'la göndermişti. Resûlullah (sav) da bu koyunları ashâbı arasında paylaştırmış ve hayır duada bulunmuştu. 19
İşte bu gönlü bol zâtın torunu, halifeye, evinde yetimlerine yedirecek bir şey kalmadığını söylüyordu. Mehmet Akif'in ifadesiyle Dicle kenarında bir kurdun
kaptığı koyuna karşı bile sorumluluk hisseden Hz. Ömer, hemen bir deveye iki sepet dolusu buğdayın yanı sıra yiyecek ve giyecek yükletti. Sonra da
kadına, “Bununla geçimini sağla. Allah size bir hayır nasip edene kadar bunlar tükenmeyecektir.” dedi. 20
Kuşkusuz Peygamber Efendimizi, dilenmenin çok çirkin bir davranış biçimi olduğu konusunda uyarılar yapmaya zorlayan birtakım nedenler vardı.
Özellikle Mekke'nin fethinden sonra gerek ganimetlerle gerekse de zekât gelirlerinin artmasıyla devlet hazinesi dolup taşmıştı. Kur'an'ın zekât gelirlerinden
yararlanacaklar arasında kendilerine özel bir yer vermesi 21 nedeniyle yeni Müslüman olan ve “müellefe-i kulûb” diye adlandırılan bazı kişiler Resûlullah'tan
gereğinden fazla hak talebinde bulunuyorlardı. Hatta Hz. Peygamber, “İsteme konusunda ısrarcı olmayın. Vallahi, sizden biriniz benden bir şey ister de bu isteği
sayesinde bu durumdan hoşlanmadığım hâlde benden bir şey alırsa, ona verdiğimin bereketini görmez.” 22 ikazında bulunmuştu.
Mekke'nin fethiyle birlikte İslâm'la şereflenen ve Huneyn Gazvesi'ne katılan Hz. Hatice'nin yeğeni Hakîm b. Hizâm 23 da bunlardan biriydi. İslâm tarihinde
daha çok devlet hazinesine kazandırdığı ganimetlerle tanınan Huneyn Gazvesi bittikten sonra, sıra ganimetlerin dağıtılmasına gelmiş, Hakîm de istediği yüz
deveyi almıştı. Fakat o bunu yeterli görmedi ve daha fazlasını istedi. Nebî (sav) isteğini yerine getirdi. Bu kadarıyla da yetinmeyen Hakîm bir kez daha
isteyince Allah Resûlü (sav) yüz deve daha

24 Fakat ona şu nasihati yaptı: “Ey Hakîm! Bu mal göz alıcı ve tatlıdır. Kim bu mala cömert bir gönülle sahip olursa, kendisi için malı bereketlenir. Ama kim de hırs
ve tamahla dolu bir kalple bu malı arzularsa, onun için malın bereketi kaçar. Veren el, alan elden hayırlıdır.” Bu uyarıyı alan Hakîm dünyadan ayrılıncaya kadar bir
daha kimseden bir şey istemeyeceğine dair Resûl-i Ekrem'in huzurunda yemin etti. Gerçekten Resûlullah'ın bu sözleri onu o kadar etkilemişti ki daha sonra
Hz. Ebû Bekir ve Hz. Ömer dönemlerinde devletin kendisine verdiği hiçbir malı almadı. 25
Benzer şekilde, Uyeyne b. Hısn 26 ve Hındıf kabilesi başkanı Akra' b. Hâbis de 27 Hz. Peygamber'den mal istemişlerdi. Bunun üzerine Hz. Peygamber,
Muâviye'ye, bunlar adına birer mektup yazmasını (zekât memurları geldiğinde bunu onlara vermesini) emretti. Uyeyne, mektupta ne olduğundan emin
olmadığını ifade eden sözler söyleyince, Muâviye bu durumu Peygamberimize iletti. Bunun üzerine Peygamber Efendimiz (sav) şöyle buyurdu: “Kim
kendisine yetecek kadar mala sahip olduğu hâlde dilenirse, cehennem ateşinin artmasını istemiş olur.” Orada bulunan sahâbîler, “Ey Allah'ın Elçisi! Kişiye yetecek
malın miktarı nedir?” diye sordular. Resûlullah (sav), “Ona öğle ve akşam yemeğinde yetecek miktardır.” karşılığını verdi. 28
Hz. Peygamber (sav), kendisine gelerek ihtiyacını arz edenlerin Kur'an'da zikri geçen zekât almaya lâyık sekiz kısma 29 dâhil olup olmadığı konusunda
hassas davranmıştır. 30 Resûl-i Ekrem dönemine ait durumu yansıtan rivayetler, devletin maddî imkânlarından ancak gerçek ihtiyaç sahiplerinin
yararlanabileceğini ifade etmektedir. İhtiyaçların asgarî ölçüsü ise ekonomik şartlar göz önünde bulundurularak belirlenir. Dolayısıyla bu nebevî ikazlar,
günümüz şartlarında gerçekten muhtaç olarak nitelenebilecek ihtiyaç sahiplerine gıda, yakıt veya nakdî yardım sunan bazı özel veya resmî kurumlara
müracaat ederek muhtaç olmadıkları hâlde yalan beyanlarla yardım isteyen şahıslara çok şey söylemektedir.
Hz. Peygamber (sav) yukarıdakine benzer bir uyarıyı da Veda Haccı'nda Arafat vakfesindeyken ridasını yani ihramının üst parçasını kaba bir şekilde isteyen
bir bedevîye yönelik olarak yapmış ve onu verdikten sonra şöyle buyurmuştur: “Dilenmek, zengin, güçlü kuvvetli, sağlam kimseye helâl değildir. Ancak aşırı
derecede fakir veya borç altında ezilen kimse için helâldir. Malını artırıp zenginleşmek için insanlardan dilenen kimsenin kıyamet günü yüzünde tırmalama izi ve
cehennemden alıp yiyeceği kızgın bir taş olacaktır. Artık dileyen az, dileyen çok istesin.” 31


“Kim başkalarından bir şey dilenmeyeceğini garanti ederse ben de ona cenneti garanti ederim.” 32 buyuran Kutlu Elçi, aslında kimseye yük olmadan yaşamanın
erdemine vurgu yapmıştır. Allah Resûlü, aşırı fakirlik veya borçluluk hâli gibi meşru mazeretleri bulunan ve zor durumda olanların da ulu orta herkesi
rahatsız etmelerini uygun bulmamış ancak gerektiğinde temiz ahlâklı ve hayırsever insanlara müracaat etmelerini tavsiye etmiştir. 33 Başkasına el açmak
veya dilenmek bazen zorunlu hâle gelse bile bu son çareye başvurmaktan çekinen, taşıdıkları hayâ ve onur duyguları buna müsaade etmeyen insanlar da
vardır. İşte Allah Resûlü (sav), “Yoksul, bir iki hurma veya bir iki lokma verilip gönderilen kimse değildir. Asıl yoksul, (ihtiyaç sahibi olsa da insanlardan bir şey
istemeyen) iffetli kimsedir.” buyurmuş ve ardından da “...Çünkü onlar yüzsüzlük ederek istemezler...” 34 âyetini hatırlatmıştır. 35
Hz. Peygamber'in işaret ettiği âyette Cenâb-ı Hak şöyle buyurur: “(Yapacağınız hayırlar) kendilerini Allah yoluna adamış, bu sebeple yeryüzünde kazanç için
dolaşamayan fakirler için olsun. Bilmeyen kimseler, iffetlerinden dolayı onları zengin zanneder. Sen onları simalarından tanırsın. Çünkü onlar yüzsüzlük ederek
istemezler. Yaptığınız her hayrı muhakkak Allah bilir.” 36 Burada bir taraftan başkalarına el açmaktan alıkoyan ar duygusunun erdemine vurgu yapılırken,
diğer taraftan da çeşitli nedenlerle çalışma imkânı olmayan ve bu nedenle yardıma muhtaç bu insanlara karşı toplumsal duyarlılığın harekete geçmesi
gerektiğine işaret edilmektedir. Bu âyet ve hadislerde, toplumdaki muhtaçların dilenir hâle gelmeden tespit edilip onurları incitilmeden ihtiyaçlarının
karşılanmasının Müslümanlar üzerine düşen bir görev olduğu vurgulanmıştır.
Burada dikkat çekilmesi gereken diğer bir husus da sevilen, beğenilen malların sadaka olarak verilmesi gerektiğidir. “Sevdiğiniz şeylerden (Allah yolunda)
harcamadıkça 'iyi'ye eremezsiniz. Her ne harcarsanız, Allah onu hakkıyla bilir.” 37 âyetinin de işaret ettiği gibi, hayır yapan kişinin, hayrını ikmal etmek ve
Kur'an'ın ifadesiyle 'iyi'ye ermek için, imkân ölçüsünde sahip olduğunun iyisinden vermesinin önemi gözden uzak tutulmamalıdır. Medine'de en çok
hurma ağacı olanlardan biri olan Ebû Talha, sahip olduğu malların en iyilerinden vermenin bilincini kavramış Medineli bir sahâbîdir. Onun en çok sevdiği
mal, Mescid-i Nebevî'nin kıble tarafında bulunan Beyruhâ' isimli hurma bahçesi idi. Hz. Peygamber (sav) bu bahçeye gider ve tatlı suyundan içerdi. İşte
Ebû Talha, “Sevdiğiniz şeylerden (Allah yolunda) harcamadıkça iyiliğe asla erişemezsiniz...” 38 âyeti inince kalkıp

Peygamber Efendimizin yanına gitti. Efendimize, “Ey Allah'ın Resûlü, Yüce Allah, 'Sevdiğiniz şeylerden (Allah yolunda) harcamadıkça iyiliğe asla erişemezsiniz...'
buyuruyor. Benim en çok sevdiğim mülküm Beyruhâ'dır. O, Allah yolunda sadakadır. Ben, Allah katında onun sevabını ve âhiret için biriken azığım
olmasını dilerim. Ey Allah'ın Resûlü, onu Allah'ın sana işaret buyurduğu yerde kullan!” diyerek bahçeyi Allah yolunda infak etti. Efendimiz, “Aferin! İşte bu
kazançlı bir maldır. İşte bu kazançlı bir maldır. (Bahçe hakkında) Daha önce söylediklerini duymuştum. Bahçeyi akrabalarına vermeni uygun görüyorum.” diyerek
karşılık verdi. Bunun üzerine Ebû Talha bahçeyi yakınları ve amcasının oğulları arasında paylaştırdı. 39 Böylece o, iyisini kendine ayırıp kıyıda köşede
kalmış beğenilmeyen şeyleri ihtiyaç sahiplerine lâyık gören anlayışa yönelmemiş, Allah yolunda infak etmenin önemini göstermiş ve nasıl infakta
bulunulması gerektiği konusunda Müslümanlara iyi bir örnek olmuştu.
Resûlullah'ın, küçük oldukları için İbn Ömer ile birlikte Bedir Savaşı' na katılmasına izin vermediği sahâbî Berâ' b. Âzib 40 bu anlayışa sahip olan ashâbdan
bazılarının, ilâhî ikaz neticesinde yanlışlarından nasıl döndüklerini şöyle anlatıyor: “...Kötü malı, hayır olarak vermeye kalkışmayın...” âyeti, biz ensar
topluluğu hakkında nâzil oldu. Bizim hurma bahçelerimiz vardı. Herkes hurmalarının azlığı veya çokluğu nispetinde bir veya iki hurma dalı getirir mescide
asardı. Suffe Ehli'nin yiyecek bir şeyi olmazdı. Onlar acıktıklarında ellerine aldıkları sopalarla asılı dallardaki ham ve olgunlaşmış hurmaları düşürüp
yerlerdi. Hayra pek rağbet etmeyen insanlar da vardı. Onların astıkları dallar kırıktı ve hurmaları da kötüydü. Bunun üzerine Yüce Allah, “Ey iman edenler!
Kazandıklarınızın iyilerinden ve rızık olarak yerden size çıkardıklarımızdan hayra harcayın. Size verilse, gözünüzü yummadan alamayacağınız kötü malı, hayır
olarak vermeye kalkışmayın...” 41 âyetini indirdi. Bunun üzerine onlar (Ehl-i Suffe), “Sizden birine, verdiği şeyin bir benzeri verilmiş olsa onu gözünü
yumarak ve utanarak alırdı.” dediler. Berâ' diyor ki, “Bundan sonra biz elimizde bulunan ürünlerin iyisinden getirmeye başladık.” 42
Bu uygulama bir yandan bundan on dört asır evvelki Medine'de toplumsal sorumluluk bilincinin hangi boyutlarda olduğunu ifade etmesi bakımından tipik
bir örnek teşkil etmektedir. Öte yandan asırlar sonra toplumsal dayanışmada zirveyi ifade eden “sadaka taşları” (hâli vakti yerinde olanların içine para
bıraktığı ve muhtaç kimselerin de içinden ihtiyaçları



kadar aldığı taşlar) veya “askıda ekmek” (ekmek alırken bir tane fazla ödeyip ihtiyacı olanlar için “askıda” bırakma) gibi duyarlılıklara zemin oluşturması
bakımından büyük önem arz etmektedir.
Günümüzde dilencilik olgusu ne yazık ki eski masum görüntüsünden uzaklaşmış, Sevgili Peygamberimizin sert uyarılarda bulunduğu, “muhtaç olmadığı
hâlde istemek” boyutuna yaklaşmıştır. Yalan beyanlarla, aldatıcı görüntülerle iyi niyetli insanların duygularını etki altında bırakmaya çalışan dilencilerin
oluşturdukları yapı giderek bir sektör hâline gelmiş ve bu sektörün de zenginleri türemiştir. Bu hususta yetkililerin yeterli önlemleri alamaması, problemin
daha da büyümesine sebep olmaktadır. Toplum nezdinde sahtekârlıkla âdeta özdeşleşen bu sektör, gerçek ihtiyaç sahiplerinin ister istemez göz ardı
edilmesine ve mağduriyetlerinin artmasına yol açmaktadır. Bu durumda sosyal devlet anlayışının gereklerini uygulamakla yükümlü yetkili idari mercilerin
yanı sıra, “sadaka” kavramının sağlayacağı dinî motivasyon ve mânevî güçle toplumsal duyarlılıkların devreye girmesi de zorunludur. Dilenciliğin kökünün
kazınması, polisiye tedbirlerden çok, Cenâb-ı Hakk'ın lütfettiği servette yoksulun hakkının da olduğunu bilen ve bunu vermeden malının
temizlenemeyeceği bilincinde olan zenginle, bireysel ahlâkın zirvesi olan “iffet” duygusuyla onurunu hiçbir zaman ayaklar altına düşürme niyetinde
olmayan fakirin el ele vermesi sayesinde mümkün olabilecektir.

BLOG ANA SAYFA

HADİSLERLE İSLAM ANA MENÜ

HADİSLERLE İSLAM CİLT 5

HADİSLERLE İSLAM CİLTLERİN KAYNAKLARI